سازمان تجارت جهانی (WTO)
با توجه به رشد سریع تکنولوژی و پیشرفت علمی در قرن اخیر و در پی آن گسترش تجارت بین المللی ، وجود یک سازمان منسجم که بتواند کلیه فعالیتهای تجاری را تحت نظر قرار داده ، قوانین را وضع و تشریح نموده و بتواند مناقشات بوجود آمده را حل و فصل نماید لازم و ضروری می نمود. سازمان تجارت جهانی تشکیلاتی است برای تجارت آزاد محیطی که در آن ، دولتها راجع به تفاهم نامه های تجاری بین المللي بحث و گفتگو می کنند این سازمان با قوانین تجارت در سطح جهانی و یا نزدیک جهانی فعالیت می کند. مکانی برای حل و فصل اختلافات تجاری بیان تعاریف تجارت جهانی و نظارت سیستمی است که بر اساس قوانین تجارت عمل می کند. سازمان تجارت جهانی محیطی برای مذاکرات بین دولتها در خصوص تجارت بین المللی و نحوه ارائه خدمات صادرات کالا است. محلی است که اعضا بایستی برای برنامه ریزی و حل مشکلات تجاری خود به آنجا بروند با توجه به استرتژی سازمان تمام تصمیم گیریها بر اساس گفتگوست، به عبارت دیگر سازمان تجارت جهانی در بطن مذاکرات زاییده شد و هر چیزی که این سازمان انجام می شود در نتیجه گفتگوهای اعضاء است اعمال فعلی سازمان از نشست مذاکرات دور اوروگوئه در سال های ۱۹۸۶ تا 1994 و مذاکرات پیشتر آن در گات شناخته میشود و هم اکنون نیز این سازمان میزبان مذاکرات جدیدی است که از سال ۲۰۰۱ شروع شده و تحت نام طرح توسعه دوحه شناخته می شود. زمانی که کشورها با موانع مختلفی در تجارت روبرو میشوند و میخواهند که آنها را تعدیل کنند مذاکرات به آنها کمک میکند تا تجارت را آزاد کنند ولی سازمان تجارت جهانی فقط راجع به آزاد سازی تجارت نیست و در برخی شرایط از موانع تجارت پشتیبانی میکند برای مثال حفاظت از مصرف کننده در مقابل شیوع بیماری ها
WTO
قلب سازمان توافق نامههایی است که در نتیجه مذاکرات بین المللی تجاری دنیا بوجود آمده و توسط اعضاء به امضاء رسیده شده است. این اسناد در برگیرنده قوانین اساسی برای تجارت بین المللی هستند قوانینی که دولتها در انجام سیاستهای تجاری با یکدیگر توافق کرده اند و مقید و ملزم به رعایت آن هستند. از جمله مهمترین اهداف سازمان تجارت جهانی و توافقات صورت گرفته در آن کمک به تولید کننده های محصولات و خدمات صادر کننده ها و وارد کننده ها است تا بتوانند تجارت خود را اداره کرده و براحتی انجام دهند و همزمان دولتها به اهداف اجتماعی و محیطی خود دست یابند. هدف مهم سیستم تا حد ممکن، کمک به تجارت آزاد جهانی است. البته تا زمانی که عوارض جانبی مانع از انجام کار نگردد و کمک به انجام این کار با برداشتن موانع تجارت ممکن میگردد در انجام تجارت بین المللی بایستی اشخاص سازمانها و دولتها قوانین حاکم بر تجارت در جهان را بدانند و این سازمان به آنها اطمینان میدهد که این قوانین بطور ناگهانی، دچار تغییرات سیاستها و خط مشی ها نخواهد شد به بیان دیگر قوانین موجود کاملا شفاف و قابل پیش بینی است. از جنبه های مهم دیگر این سازمان حل اختلافات و تعارضات موجود میباشد ارتباطات تجاری بخصوص این اختلافات در یک جریان بی طرف و بر طبق قوانین موجود حل و فصل شوند این هدفی است این در سطح جهانی اغلب موجب درگیری منافع طرفین و بوجود آمدن مناقشات میگردد. تفاهم نامه های منعقد شده مخصوصاً آنهایی که در نتیجه مذاکرات و گفتگوهای طولانی مدت حاصل می شوند اغلب احتیاج به تفسیر و تعبیر دارند بنابر این سازمان تجارت جهانی در مقام تشریح و واضح کننده نتایج مذاکرات صورت گرفته فی مابین کشورهای عضو بر می آید بیشترین هماهنگی زمانی اتفاق می افتد که این اختلافات در یک جریان بی طرف و بر طبق قوانین موجود حل و فصل شوند این هدفی است این سازمان دارد که در نتیجه اختلافات پیش آمده بین طرفین حضور داشته و منجر به حل و فصل این مناقشات میگردد قوانین جدید تحت عنوان موافقت نامه های سازمان تجارت جهانی نوشته می شود. سازمان تجارت جهانی تنها نهاد بین المللی است که صرفاً با هدف بررسی روابط تجاری بین کشورها و نظارت بر خدمات واردات کالا تاسیس شده است. این سازمان در اول ژانویه ۱۹۹۵ و بدنبال هشت سال مذاکرات مختلف ، رسماً جایگزین گات موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت شد گات یک سیستم تجارتی بود که نیم قرن پیشتر و در سال ۱۹۴۸ مجموعه دستورالعمل هایی را جهت تسهیل در امور تجارت بین الملل تدوین کرده بود. تاسیس ابتدایی GATT به صورت غیر رسمی بود و سپس در طول سالها و در خلال مذاکرات مختلف بین برخی کشورهای مشارکت کننده بطور رسمی شکل گرفت آخرین و بزرگترین نشست گات که از آن تحت عنوان دور اروگوئه نام می شود از سال ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ طول کشید و منجر به تشکیل سازمان تجارت جهانی گردید. گات بطور عمده با تجارت کالا سر و کار داشت ولی سازمان تجارت جهانی و موافقت نامه های آن حوزه فعالیت گسترده تری را در بر میگیرد و تجارت در زمینه های مختلف کالاها خدمات اختراعات ابتکارات و طرحها محصولات فکری را نیز شامل می شود.
ارکان سازمان تجارت جهانی
ارکان سازمان تجارت جهانیارکان اصلی این سازمان شامل : کنفرانس وزراء شورای عمومی ، شوراهای فرعی، کمیته های تخصصی و دبیرخنه سازمان میباشد تا کنون بیش از سه چهارم از ۱۴۸ عضو سازمان تجارت جهانی را کشورهای غیر توسعه یافته تشکیل میدهند ۶۰ عضو به عنوان عضو ناظر و ۱۴ کشور به عنوان تحت الحمایه با این سازمان ارتباط دارند. سازمان تجارت جهانی مجموعه ای است از توافق نامه ها و مقرراتی که توسط بسیاری از کشورهای عضو امضا شده و در پارلمانهای آنها به تصویب رسیده است. هدف کلی از تاسیس این سازمان ایجاد تسهیلات بیشتر برای صادرات و واردات کالا و خدمات بین کشورهای مختلف می باشد. بطور کلی تجارت در سطح بین المللی مقوله ای پیچیده است و در این محتوا ، سعی شده است که فقط ماهیت پیچیده و پویای تجارت انعکاس داده شود به طور مختصر برخی مزایای سازمان تجارت جهانی عنوان شده است. قطعا در این سازمان نیز تمام موارد نمی تواند کاملا بی عیب و نقص باشد. زیرا در اینصورت هیچ نیازی نبود که مذاکرات بیشتری با هدف اصلاح قوانین و متدها صورت گیرد. در WTO کشورها دور هم جمع میگردند تا تعارضات تجاری بین خود را حل کنند ، هر چند که شاید تمام اصول این سازمان مورد قبول آنها نباشد اما این یکپارچگی و توافق خود دلیلی شده است بر ماندگاری این سیستم.
خدمات سازمان تجارت جهانی
بطور کلی دلایل زیادی برای برپائی و ماندگاری این سازمان وجود دارد که در ادامه ۱۰ مورد از مهمترین این دلایل ذکر و تشریح شده است :
1.کمک به حفظ و ارتقاء صلح جهانی
2.حل اختلافات و تعارضات بصورت سودمند برای طرفین
3.التزام به رعایت قوانین که موجب آسانتر شدن روابط می گردد
- 4.جلوگیری از اعمال نظرهای سلیقه ای
5.بهینه سازی و کاهش هزینه ها با تجارت آزاد تر
- 6.بالا بردن کیفیت کالاها و خدمات و حق انتخاب بیشتر
7.معاملات تجاری باعث بالا رفتن درآمدها می گردد
8.تجارت موجب افزایش رشد اقتصادی می گردد
9.زندگی آسانتر با رعایت قوانین و ضوابط پایه ای
10.محافظت از دولتها در مقابل اعمال نفوذهای شخصی و گروهی ارج نهادن به دولتهای شایسته و تشویق آنها
چگونگی به عضویت در آمدن در سازمان تجارت جهانی
مقاله شماره ۱۲ از موافقت نامه این سازمان عنوان میکند که عضویت در سازمان تجارت جهانی می بایست با پذیرش شرایط موافقت نامه موجود بین دولت مذکور و سازمان تجارت جهانی باشد. عضویت و ورود به سازمان تجارت جهانی بصورت انجام مذاکرات و گفتگوهای متعدد و تغییرات فراوان در نظام قانون گزاری کشورهای متقاضی صورت میگیرد لازم بذکر است که شرایط و نحوه عضویت در این سازمان بطور کلی با سازمانهای جهانی دیگر نظیر صندوق بین المللی پول (IMF) متفاوت است.
مثال بارز از عضویت در سازمان تجارت جهانی، عضویت کشور چین است که پس از ۱۴ سال مذاکره فشرده با اعضای مختلف گات و جانشینان آن بخصوص آمریکا و اتحادیه اروپا ، سرانجام توانست به عضویت این سازمان دست یابد کشور روسیه هنوز با گذشت ۹ سال از مذاکره با این سازمان ، هنوز نتوانسته است پیش نیازهای عضویت در سازمان تجارت جهانی را بطور کامل تامین نماید. متقاضیان عضویت در سازمان تجارت جهانی امیدوارند که با ادغام در سیستم بازرگانی بین المللی به ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی بیشتری دست یابند اما مطالعه عملکرد اقتصادی کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی حاکی از نتایج مختلفی است که عاید این کشورها شده است.
عضویت در سازمان تجارت جهانی
یکی از اصول مهمی که در خصوص نحوه عضویت در این سازمان وجود دارد این است که تمام درخواست های ورود به سازمان باید با اتفاق آرا تصویب شود به همین خاطر کلیه نگرانیها و سوالات پیش آمده برای تمام اعضای مربوطه باید پاسخگویی شده و حل گردد. هم چنین کلیه مسایلی که از طریق مقررات و متدهای معین حل نشود باید از طریق گفتگوهای دو طرفه و چند جانبه حل و فصل گردد. لازم بذکر است تمام اسنادی که جهت عضویت ارائه شده است توسط گروه کاری مربوط به عضویت مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرد و تا زمان تصمیم گیری نهایی بصورت کاملا محرمانه و غیر قابل دسترسی است. مقاله ۱۲ از موافقت نامه سازمان تجارت جهانی عنوان میکند که هر کشور و سرزمینی که سیستم تجاری مستقلی داشته باشد به شرط موافقت بین اعضا این سازمان و در صورتی که کشور متقاضی حائز شرایط لازم جهت عضویت شناخته شود ، اجازه ورود به سازمان تجارت جهانی را پیدا می کند.
نحوه درخواست ورود در سازمان تجارت جهانی
درخواست ورود با تسلیم یک درخواست رسمی از جانب دولت متبوع آغاز میشود این درخواست در مجمع عمومی ملاحظه شده و یک گروه کاری تعیین میشود که درخواست را مورد بررسی قرار داده و نهایتا یافته های خود را به مجمع عمومی ارائه دهند فعالیت این گروه کاری در معرض دید تمام اعضای WTO است.
ارائه گزارش غیر رسمی از سیستم تجارت خارجی
کشوری که متقاضی عضویت در سازمان تجارت جهانی است می بایست یک گزارش غیر رسمی از تمام جنبه های سیستم تجاری و قانونی خود را ارائه نماید در واقع این گزارش غیر رسمی هسته اولیه تحقیقات و ارزیابی گروه کاری را تشکیل میدهد. سرفصلهایی که گروه کاری بررسی میکند نیز در WTO موجود بوده و قابل تهیه میباشد. بعد از ارائه گزارش ، گروه ارزیاب جلسه ای تشکیل داده و ضمن ارزیابی و بررسی به پرسش و پاسخهایی که بوسیله اعضای این سازمان و براساس گزارش غیر رسمی ارائه شده از طرف کشور مطرح شده و پاسخهایی است که دولت متقاضی میدهد می پردازند.
شرایط ورود
بعد از ارزیابی و بررسی تمام جنبه های سیستم تجاری کشور متقاضی توسط گروه کاری سازمان تجارت جهانی ، این گروه شروع به مذاکرات چند جانبه ای می نماید که تعیین کننده شرایط ورود دولت متقاضی است. این شرایط و ضوابط شامل تعهد رعایت قوانین و مقررات ورود به سازمان تجارت جهانی و هم چنین رعایت دوره زمانی است که لازم است دولت مربوطه در قوانین و ساختمان تجارت خود تغییراتی بدهد تا این تعهدات به انجام برسند.
مذاکرات دو جانبه
همزمان با شروع روند بررسی دولت متقاضی و اعضا گروه کاری در موضوع نوع و میزان امتیازات و کم کردن تعهدات دو طرف و نحوه دسترسی به بازار کالا و خدمات جلسات گفتگوی دو جانبه ای را آغاز می کنند. نتیجه این مذاکرات در سندی جمع آوری و مکتوب میشود که بخشی از مجموعه اسناد ورود نهایی می باشد.
مجموعه اسناد ورود نهایی چیست؟
مجموعه اسناد ورود نهایی شامل سه سند است که در نتیجه مذاکرات دو جانبه و چند جانبه اعضاء
سازمان و کشور متقاضی به شرح ذیل است :
. گزارش گروه کاری شامل خلاصه اقدامات چگونگی ورود و پروتکل ورود به سازمان.
. برنامه ریزی زمانی برآورد تعهدات دسترسی به بازار کالا و خدمات
تصویب مجموعه اسناد
زمانی که تمام اسناد مذکور آماده و توسط گروه کاری WTO مورد تایید قرار گرفت این اسناد در جلسه نهایی و رسمی گروه کاری رای گیری و مورد پذیرش قرار میگیرد. سپس این اسناد در مجمع عمومی یا کنفرانس اداری سازمان مورد تایید قرار گرفته و سپس به عنوان اسناد غیر سری و عمومی منتشر می گردد که شامل بر دو سند می باشد.
تصمیم مجمع عمومی
پس از نهایی شدن مراحل بالا ، پروتکل عضویت کشور جدید و پروتکل دیگری که به گزارش غیررسمی ضمیمه شده است، آماده میشود. طبق این پروتکل ها مشخص میشود کشوری که جدیداً قرار است به سازمان تجارت جهانی ملحق شود می بایست دوره زمانی آزمایشی مشخص شده را سپری نموده و تدارکات امور پیش بینی شده لازم برای پذیرش پروتکلها و عضو شدن را انجام دهد.
مرحله عضویت
در آخرین مرحله و پس از پذیرفته شدن تمامی شرایط در مجمع عمومی کنفرانس اداری سازمان تجارت جهانی ، دولت متقاضی ورود میبایست پروتکلهای ورود را امضا کند و این عمل به معنی این است که این کشور مجموعه اسناد ورود را جهت تصویب در مجلس شورای ملی خود مورد تایید قرار داده است. لازم بذکر است که مهلت زمانی تصویب در مجلس آن کشور معمولا سه ماه پس از امضا می باشد. دولت متقاضی پس مصوبه مجلس و اعلام آن به دبیرخانه سازمان تجارت جهانی، به عنوان عضو شناخته میشود.
دلایل عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی
در سالهای بعد از جنگ دوم جهانی، کشورهای پیروز در جنگ بطور جمعی تصمیم گرفتند که تجارت جهانی را به همان نظمی و رونقی بازگردانند که در سالهای قبل از جنگ وجود داشت. لذا با این روش می توانستند از تخصص منابع خود استفاده کرده و تولیدشان را به مقدار حداکثر برسانند. در طی این سال ها انواع سازمانهای مختلف جهانی از قبیل صندوق بین المللی پول و بانک جهانی تاسیس شدند. در این شرایط بسیاری از کشورها قرارداد عمومی تعرفه و تجارت (GATT را امضا کردند که مهمترین هدف آن کاهش تدریجی تعرفه مالیات بر واردات و تعرفه خدمات ترخیص کالا ) و دیگر محدودیتهای وارداتی و گمرکی بود قرارداد گات در اواسط دهه ۱۹۹۰ با تغییراتی همراه بود که باعث بوجود آمدن سازمان تجارت جهانی گردید مهمترین هدف این سازمان در سالهای ابتدایی تشکیل آن تلاش در جهت افزایش مبادله کالاها بین کشورهای عضو بود. پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی میتوان عواید بسیاری برای کشورمان داشته باشد. از جمله این موارد را می توان عنوان نمود : کاهش محدودیتهای وارداتی ارزانتر شدن قیمت کالاها و خدمات برای مصرف کنندگان ، تولید کنندگان داخلی به جهت بالا بردن توان رقابتی خود با کالاهای وارداتی مجبور خواهند شد کیفیت کالاهای تولیدیشان را افزایش داده و قیمتهایشان را کاهش دهند برخی صنایع تولیدی که توان رقابتی بالاتری دارند حیطه کاری خود را گسترش داده و موجبات افزایش اشتغال در این صنایع میشوند. اما صنایع با توان رقابت خارجی کم تر که تاکنون مصون مانده بودند در صورتی که به روال گذشته خود ادامه دهند و نتوانند خود را با بازارهای جهانی و پیشرفتهای تکنولوژیکی وفق دهند، قطعا از سهمشان در بازار داخلی کاسته شده ، تولید و درآمدشان کم شده و اشتغال در این صنایع کمتر خواهد شد. حقیقت موضوع این است که برخی صنایع برای مدتی طولانی از طرف دولت در مقابل رقابت کالاهای وارداتی حمایت شده اند و در طول سالهای بعد از انقلاب اسلامی هیچگونه کوششی برای بهبود کیفیت کالاهای تولیدی خود و یا کاهش قیمت آنها به عمل نیاورده اند. نمونه بارز این صنایع ، صنعت خودروسازی کشور است در این صنعت یکی از آمارهایی که وجود دارد این است که : بر اساس استانداردهای جهانی تولید قطعات خودرو، از هر یک میلیون قطعه ، تنها ۱۰۰ قطعه احتمال بالای معیوب شدن داشته باشند اما در صنعت قطعه سازی ایران هر ساله از هر یک میلیون قطعه ، بالای ۱۹ هزار و ۵۰۰ قطعه معیوب تولید میشود بنابراین با این وضعیت، همچنین با در نظر گرفتن گران بودن ۳۰ درصدی تولیدات نامناسب بودن کیفیت بی توجهی به ساخت داخل کردن تولید صنعت خودروسازی ایران بسیار سخت بتواند با کالاهای خارجی توان رقابت داشته باشد. همچنین بدلیل عدم انجام درست کار و عدم استفاده از مواد اولیه مرغوب ، کیفیت قطعات پایین آمده و بتبع آن هزینه تولید محصول نهایی نیز بسیار بالا می رود.
چالش های سازمان تجارت جهانی
چالش های سازمان تجارت جهانیاز مهم ترین چالشهای عضویت در این سازمان، اختلاف توان تولیدی و رقابتی در کشورهای مختلف است. کشورهایی که بنیه اقتصادی ضعیفتری دارند پس از عضویت و با اجازه ورود به شرکت های خارجی ، صنایع داخلی خود را در شرایط دشواری قرار میدهند عنوان مثال کشور مراکش که از نخستین اعضای سازمان تجارت جهانی است اما صنعت خودروسازی این کشور با واردات خودروهای اروپایی صدمات بسیار زیادی را متحمل شد. در بعد دیگر، کشور چین با ایجاد تغییرات تدریجی در سیاست های اقتصادی و بصورت حمایتی بخصوص استفاده از یارانه ها تجربه بسیار بهتری از عضویت در سازمان تجارت جهانی داشته است. از جمله مهمترین چالشهای عضویت در سازمان تجارت جهانی ایجاد ثبات در روابط تجاری دولتها نیست بلکه ایجاد ثبات در سیاستهای تجاری در داخل کشورهاست کشورهایی که متقاضی عضویت در این سازمان هستند به منظور تطبيق قوانین داخلی خود با توافق نامه ها و مقررات WTO با سختی های بسیاری در اجرای کامل مقررات و تعهدات روبرو میشوند حتی در برخی مواقع مجبور به تصویب تغییر و ایجاد بازنگری در هزاران قانون و لایحه حقوقی می شوند. کشور چین جهت عضویت در این سازمان نزدیک به سه هزار قانون و لایحه را تغییر داده است علاوه بر این مشکلات بسیار متعددی را با مقامات محلی در اجرای تعهدات خود در قبال سازمان تجارت جهانی داشته و در داخل سازمان نیز با شکایتهای بسیاری از طرف برخی اعضا مواجه گردید و با وجود سالها تلاش و برنامه ریزی کشور چین هنوز هم با مشکلاتی فراوانی مانند افزایش فاصله طبقاتی بین فقیر و غنی و رشد بیکاری روستائیان مواجه است اما مهمترین درسی که میتوان از نحوه عضویت چین در این سازمان کسب کرد اهمیت آمادگی قبلی جهت عضویت در این سازمان می باشد. در بحث عضویت در سازمان تجارت جهانی انتقادهایی نیز وجود دارد به عنوان مثال برخی از اندیشمندان شرایط عضویت در این سازمان را در مغایرت با منافع داخلی کشورهای غیر توسعه یافته می دانند. آنها معتقد هستند که مقررات و شرایط عضویت این سازمان بخصوص حق مالکیت معنوی کالاها و خدمات به عنوان مانع بزرگی در مسیر توسعه اقتصادی کشورها بوده و آنها را از نوآوریهای اقتصادی و خلاقیت های فکری باز می دارد. نگرش بنیانگذاران و حمایت کنندگان WTO در خصوص تجارت جهانی این است که مبادلات آزاد کالاها و خدمات در دنیا موجبات رشد و پیشرفت اقتصادی ، بالا رفتن سطح کیفی زندگی مردم ترویج دموکراسی و همچنین برقراری صلح و امنیت در سطح بین المللی را در پی خواهد داشت تاکید موافقان سازمان تجارت جهانی بر این است که تعهدآور بودن توافق نامه ها و مقررات این سازمان برای کلیه اعضا منجر به اجرای هرچه بهتر این قوانین شده و بمرور زمان موجب بهبود در نظام قضایی، اجرای یک حکومت قانونی و ایجاد هماهنگی بیشتر در ارتباط با جامعه بین الملل خواهد شد. از دید موافقان این سازمان، التزام به اجرای هرچه بهتر قوانین سازمان موجب میگردد که کشورهای الستبدادی و دیکتاتوری ، بطور تدریجی به سوی جامعه پذیری بین المللی تمایل یافته و مجبور خواهند شد در جهت دموکراتیزه شدن نظام سیاسی گام برداشته و دروازههای اقتصادی کشورشان را باز نمایند.
نظام تصمیم گیری در سازمان تجارت جهانی
یکی از اصولی که در گات وجود داشت این بود که تنها مخالفت یک کشور در خصوص صدور یک حکم باعث لغو صدور آن میگردید اما در سازمان تجارت جهانی هیچ کشوری حق و امکان و تو یک حکم یا لایحه را ندارد به عبارت دیگر طبق مقررات گات برای تصویب یک حکم اجماع نظر همه اعضا لازم و ضروری بود، در حالیکه در سازمان تجارت جهانی بر عکس گات توافق همه اعضا در خصوص رد یک حکم صورت میگیرد نه در خصوص قبول آن. یکی از اصول اساسی سازمان تجارت جهانی یک کشور یک رای میباشد اما در واقعیت کشورهای بزرگ و پیشرفته قدرت نفوذ بیشتری در این سازمان داشته و در تصمیم گیریهای آن اثر قاطعی می گذارند با توجه به اینکه دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا آمریکا و اتحادیه اروپا هستند، بنابراین طبیعی است که آنها در مذاکرات تجاری این سازمان یا به عنوان خریدار اصلی و یا تولید کننده اصلی کالا مطرح می گردند در مذاکرات تجاری این سازمان به ندرت یک کشور در حال توسعه اجازه حضور پیدا می کند و بهمین خاطر روال مذاکرات به گونه ای پیش میرود که در تصمیم گیریها و مقررات این سازمان ، نفوذ آمریکا و اتحادیه اروپا به مراتب بیش از سایر اعضا باشد همچنین نحوه تفسیر این مقررات نیز با نگرش اتحادیه اروپا و آمریکا تفاوت چندانی ندارد.
ضرورت عضو شدن یا نشدن در سازمان تجارت جهانی
با همه تفاسیر بالا سوالات متعددی پیش می آید که اصلاً عضویت در سازمان تجارت جهانی و گسترش بازارها در سطح بین المللی چه ضرورتی دارد؟ آیا نمیتوان از طریق روشهای دیگر مانند پیمان های منطقه ای ، تجربه ورود به بازارهای جهانی را دنبال کنیم؟ و ده ها سوال از این قبیل …. در پاسخ به سوالات بالا باید عنوان نمود که عضویت در سازمان تجارت جهانی مزایای مختلفی می تواند برای کشورها داشته باشد یکی از این مزایا تحت پوشش قرار دادن صنایع جوان میباشد. این سازمان برای کشورهای در حال توسعه نیز امتیازهای ویژه ای قائل میشود. همچنین میتوانیم برای صادرات کالاهایی که در آنها مزیتهای نسبی داریم با استفاده از توافق نامه ای این سازمان از کاهش تعرفه های وارداتی آنها استفاده کنیم. از دیگر مزایای عضویت در سازمان تجارت جهانی این است که کالاها به قیمت جهانی خریداری می شود. و با توجه به شرایط اقتصادی موجود در جامعه ما ، این اتفاق میتواند یک شوک بزرگ وارد نماید که عواقب آن نیز چندان مشخص نیست. برای عضویت در سازمان تجارت جهانی می بایست در کشورمان خدمات بیمه ای را فعال تر کنیم و این خودش باعث رقابت بیشتر میشود ما باید به ساز و کارهایی بیندیشم که منافع جامعه را تامین نماید و به سودی که به تمام جامعه میرساند توجه کنیم پیوستن به سازمان تجارت جهانی به عنوان فرصتی است و این آمادگی ذهنی را در بین سرمایه گذاران خارجی ایجاد میکند که کشورمان کاملاً آمادگی پذیرش تمام اصول حاکم بر تجارت جهانی را دارد و در نتیجه میتوان انتظار سرمایه گذاری های بزرگ در کشور میرود و در این صورت انواع سرمایه گذاریها به کشور ما سرازیر و در پی آن اشتغال و درآمدهای جدید ایجاد خواهد شد کشور ما از نظر عوامل تولید مانند: مواد اولیه ، تامین تکنولوژی ، نیروی انسانی ، زمین و …. مشکلی نداریم و بزرگترین مشکل ما کمبود سرمایه است که با ورود سرمایه های جدید می توانیم از منابع خود بهترین استفاده را به عمل آوریم و به کارآیی بهتری برسیم. سوالی که وجود دارد آیا توان ورود به بازارهای جهانی را داریم تا بتوانیم با کاهش عوارض گمرکی و تعرفه کالاها مقابله کنیم؟ به عبارت دیگر اگر ما وارد بازارهای جهانی شویم چه تغییراتی در بخش های مختلف اقتصادی پیش خواهد آمد؟ قطعا ورود به سازمان تجارت جهانی در بخشهای اقتصادی کشور تأثیرات مثبت و منفی زیادی خواهد داشت. احتمالاً در بحث کشاورزی مشکل چندانی نداشته باشیم زیرا بدلیل تنوع اقلیمی و اراضی غنی جهت کشاورزی در تولید محصولات کشاورزی میتوانیم از یک موقعیت خوب برخوردار گردیم همچنین در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی میتوانیم در ردیف ده کشور اول جهانی از نظر کیفیت تولید قرار گیریم در زمینه مرکبات سر درختی ، و خشکبار نیز میتوانیم دارای چنین وضعیتی باشیم. لازم بذکر است که با برنامه ریزی دقیق در این حوزه میتوان در زمان کوتاه تری به نتایج بسیار مثبت دست یابیم البته در این بخش به یک نظام منسجم بازرگانی و حمل و نقل پیشرفته نیاز داریم در بخش صنعت مشکلات مختلفی وجود دارد که ضرورت وجود یک برنامه ریزی منسجم را میطلبد اما جهت رونق صنعتی وارد شدن در WTO میتواند برای کشورمان سود آور باشد همچنین می توانیم در بازارهایی نفوذ نماییم که توان رقابت در آن را داریم مثل بازار پوشاک ، زیرا توان تولید پوشاک با قیمت ارزان را داریم در صنعت کفش و صنایع غذایی نیز بازارهای خوبی میتواند برایمان وجود داشته باشد. اما تحقق این موارد و سودمندی صنایع ما می بایست از یکسری تک رویهای صنایع و تولیدات در داخلی چشم پوشی کنیم حمایتهای یک طرفه دولت از برخی صنایع و جلوگیری از ورشکستگی آنها قطعا مانع توسعه خواهد شد زیرا صنایعی که از طرف دولت حمایت میشوند هیچگاه بصورت جدی در جهت تحقیق، توسعه و افزایش کارآیی و بهره وری گام بر نمیدارند چنین صنایعی که نمی توانند به نیاز مصرف کنندگان پاسخ دهند اصولاً باید ورشکسته شوند. در بحث ورود به سازمان تجارت جهانی به جهت اینکه بیشتر صنایع کوچک ما حالت کارگاهی دارند باید از صنایع کوچک حمایتهای کامل بعمل آید در بیشتر کشورهای جنوب شرقی آسیا ، با هدف بها دادن به صنایع کوچک صندوق تضمین صنعتی تشکیل شده است، امروزه در دنیا قطعه سازی از جمله صنایع کوچک و مطرح است یک مثال بارز اینکه یک کارخانه بزرگ اتومبیل سازی از هزار کارخانه کوچک قطعه سازی تشکیل شده است. در نتیجه صنایع کوچک با فکر نو و تلاش مضاعف و حمایت های مختلف می توانند وارد بازار کار و موجب توسعه شوند. مهمترین مشکلی که کشور ما در بحث پیوستن به سازمان تجارت جهانی دارد بخش خدمات است. ما باید در جهت خصوصی سازی اصولی خدمات فعالیت کنیم تا بتوانیم توان رقابتی خود را دسطح جهانی افزایش دهیم از جمله این خدمات که نیازمند رشد و برنامه ریزی میباشد بخش خدمات حمل و نقل مانند راه آهن و هواپیما و خدمات بیمه ای و بانکی میباشد در صورت خصوصی سازی خدمات بانکی ، بیمه ای و حمل و نقل شاهد کاهش مشکلات در این بخشها و افزایش توان رقابتی آنها خواهیم بود. کشور ما از بعد جغرافیایی موقعیت مناسب و پتانسیلهای خوبی جهت رشد اقتصادی خود دارد. دسترسی به دریاهای آزاد و پل ارتباطی شرق و غرب بودن و امکان حضور در بازارهای منطقه ای و فرامنطقه ای به عنوان یک مزیت عالی در پیوستن به سازمان تجارت جهانی محسوب می گردد. مسیرهای آبی و بنادر موجود در کشومان میتوانند ارتباط موثری در بحث تجارت بین المللی با کشورهای دیگر ایجاد نماید و حق ترانزیتی که از این طریق عاید میشود میتواند سود بسیاری را وارد کشور نماید.
تغییرات و تاثیرات پیوست به سازمان تجارت جهانی
از جمله مهمترین تغییراتی که در نتیجه پیوستن به این سازمان رخ میدهد تاثیر کارکردهای اقتصادی خواهد بود. امروزه هر تغییر و تحولی در بحث تولید و خدمات بروی اقتصاد تاثیر خواهد گذاشت. پیوستن به WTO بازاری بزرگ و گسترده ای را در مقابل ما قرار میدهد بطوری که تمامی بخش های تولید ما حتى تولیدات روستایی ما نیز از این بازار بی بهره نخواهند بود رعایت اینکوترمز نیز می بایست که صورت پذیرد. پیش بینی شده است که در بهترین حالت زمان پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی هفت سال خواهد بود. می بایست در این مدت ساز و کارهای قانونی ، سیاسی و اقتصادی این امر از طریق برنامه ریزی های منسجم صورت پذیرد اقداماتی نظیر آزاد سازیهای تجاری ، خصوصی سازی، تلاش در جهت افزایش صادرادت افزایش تولید ناخالص ملی و غیره… میتواند به عنوان عاملی پیش گیرنده از آسیب های احتمالی عضویت در WTO باشد.
مهمترین راهکارهایی که در این بازه زمانی باید انجام دهیم عبارت است از: در پیش گرفتن یک نظام اصلاحاتی اقتصادی ، ارتقاء کیفیت و کمیت تولیدات داخلی، پایین آوردن هزینه های تولید و قیمت تمام شده محصولات ، شناسایی نقاط ضعف و قوت تولیدات و خدمات داخلی ، انجام مطالعات گسترده بر روی نظام عرضه و تقاضای جهانی، شناسایی فرصتها و تهدیدات اقتصاد بین المللی و معاملات تجاری ، شناسایی رقیبان جهانی، بررسی و شناخت نیازها و سلیقه های مصرف کنندگان خارجی ، تقویت تشکل های صادراتی با کمک گرفتن از بازرگانان و تجار ، تطابق تولیدات با الگویهای صحیح جهانی و توجه به زمینه های مدیتی و نیروی انسانی تدوین یک نظام کارآمد بازرگانی میتواند تولیدات ما را بطور موثرتری در سطح جهانی معرفی نموده و به فروش رساند ذکر این نکته لازم میباشد که در سیستم تجارت جهانی، علاوه بر بالا بودن کیفیت محصولات، وجود سیستمهای حمل و نقل پیشرفته ، سیستم بسته بندی مناسب و با دقت ، وجود نمایندگی های گسترده در سطح بین المللی ، ارائه پشتیبانی و خدمات پس از فروش و غیره بسیار ضروری می باشد. اینها موضوعاتی هستند که باید مورد بررسی، ارزیابی و برنامه ریزی قرار گرفته و در خصوص آنها مطالعات زیادی صورت پذیرد تا بتوانیم بصورت قدرتمند در بازارهای جهانی حضور پیدا کرده و توان رقابت داشته باشیم تا با رعایت همه موارد مذکور بتوانیم اقتصادی پویا برای کشور رقم بزنیم.
